สามล้อถูกหวย ฉบับจีนแดง

เขาจบเพียงชั้นมัธยมปลาย สอบเข้ามหาวิทยาลัยก็ไม่ได้ แถมเป็นแค่พ่อค้าหาบเร่ และหารำไพ่ตอนกลางคืนด้วยการถีบสามล้อ แต่วันดีคืนดีเขาได้รับเชิญให้เรียนปริญญาเอก โดยไม่ต้องสอบเข้า

หนุ่มวัย ๓๘ ผู้นี้ชื่อ ไคเว่ย ทั้ง ๆ ที่มีอาชีพต่ำต้อย แต่เขามีความรู้ทางวรรณกรรมจีนโบราณอย่างลึกซึ้ง ชนิดที่หาตัวจับได้ยาก แม้กระทั่งศาสตราจารย์ในมหาวิทยาลัยก็ยังทึ่ง เพราะบางเรื่องเขารู้ดีกว่าศาสตราจารย์อีก จนศาสตราจารย์ต้องแก้ไขงานเขียนของตัวตามคำแนะนำของไคเว่ย

วรรณกรรมจีนโบราณไม่มีทางช่วยให้เขาหาเงินได้มากขึ้นจากการหาบเร่และถีบจักรยาน แต่เขาไม่หยุดอ่านเอกสารและคัมภีร์โบราณจนภรรยาต่อว่า นั่นก็เพราะเขามีใจรักหรือฉันทะนั่นเอง ยามว่างเขาก็โพสต์ความคิดเห็นตามเว็บบอร์ด จนสะดุดตาศาสตราจารย์ผู้หนึ่ง

ชิว ซีกุย ศาสตราจารย์ด้านวรรณกรรมจีนโบราณ แห่งมหาวิทยาลัยฟูดานที่เซี่ยงไฮ้ เป็นผู้เชิญไคเว่ยเข้าศึกษาต่อชั้นปริญญาเอก โดยไม่ต้องสอบภาษาอังกฤษตามระเบียบของคณะ ทั้ง ๆ ที่เขาไม่มีวุฒิปริญญาใด ๆ เลย

ไคเว่ยเป็นตัวอย่างที่ชี้ว่าแม้ฐานะและอาชีพจะต่ำต้อย แต่หากมีความใฝ่รู้ รักเรียน และเพียรพยายามแล้วก็สามารถบรรลุถึงความเป็นเลิศ หรือเป็นที่ยอมรับของผู้รู้ได้ ขณะเดียวกันเขาก็ยังบอกเราอีกว่าอย่ามองคนแค่เปลือกนอก ถึงจะเป็นพ่อค้าเร่ สามล้อ หรือคนไร้ปริญญา เขาอาจมีความรู้มากกว่าครูบาอาจารย์ก็ได้

แต่ที่น่าทึ่งไม่น้อยกว่าไคเว่ยก็คือมหาวิทยาลัยฟูดาน ที่พร้อมเปิดรับพ่อค้าเร่และสามล้อถีบเข้าศึกษาต่อชั้นปริญญาเอก ทั้ง ๆ ที่ไม่เข้าเกณฑ์เลย การเปลี่ยนกฎเกณฑ์ของมหาวิทยาลัยที่อนุญาตให้อาจารย์มีสิทธิรับนักศึกษาปริญญาเอกได้ ทำให้คนอย่างไคเว่ยสามารถเรียนต่อได้สะดวกขึ้น

พ่อค้าเร่อย่างไคเว่ยที่รู้ลึกและยิ่งกว่านักวิชาการหรือศาสตราจารย์ในมหาวิทยาลัย อาจมีในเมืองไทย แต่โอกาสที่เขาจะได้เป็นนักศึกษาปริญญาเอกในมหาวิทยาลัยไทยนั้น ดูจะเป็นความฝัน เพราะมหาวิทยาลัยไทยถือกฎเกณฑ์และระเบียบสำคัญยิ่งกว่าอะไรอื่น และที่ยิ่งกว่านั้นก็คือการถือชั้นวรรณะทางวิชาการอย่างเหนียวแน่น โดยถือเอาปริญญาบัตรเป็นเครื่องวัดคน จึงยากที่จะอ้าแขนเปิดรับคนไร้ปริญญาให้มาอยู่ในสถานะเดียวกับตนได้

อย่าว่าแต่คนไร้ปริญญาเลย ได้ยินมาว่า ถ้าคุณไม่จบปริญญาเอก แม้จะได้ปริญญาโทมา และมีงานวิชาการมากมายเพียงใด เดี๋ยวนี้คุณไม่มีสิทธิสอนนักศึกษาปริญญาเอกในมหาวิทยาลัยไทยแล้ว บทบาทนี้เขาสงวนไว้สำหรับผู้มีวรรณะเป็นดอกเตอร์เท่านั้น

พระไพศาล วิสาโล